Maliyetler tırmanışa geçti fiyat artışları devam edecek

Kötü bir haber ama... Çare yok... Tüketici fiyatları bir süre artmaya devam edecek. Bu bir “kehanet” değil. Dün Milliyet Ekonomi’de yayımlanan, bugün bu yazının altında tekrar verilen tablo bunu gösteriyor. Tabloya bakınız. Mavi çizgiler ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) artışını gösteriyor. Kırmızı çizgi TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) artışıdır. ÜFE fiyatları kabaca “toptancı” fiyatıdır. TÜFE fiyatı kabaca “perakendeci” fiyatıdır. Tüketicinin (kabaca halkın) eli bollaşınca (geliri artınca veya kolaylıkla borçlanma imkânı doğunca) kolaylıkla para harcar. Eğer piyasadaki mal ve hizmetin miktarı, tüketicinin coşkusunu yakalayamazsa (arz talebi karşılayamazsa), tüketici fiyatları (perakendeci fiyatları) koşmaya başlar. TÜFE yükselir. ÜFE’nin (üretici fiyatının/toptan fiyatın) önüne geçer. Buna “talep enflasyonu” denir. Talep yoksa (tüketicinin mal ve hizmet satın alacak parası veya coşkusu yoksa) üretici durup dururken toptan fiyatları yükseltemez. Ancakkkkk... Eğer üreticinin (çiftçinin, sanayicinin) maliyeti yükselmişse, üretici, talep olmasa da (piyasada yaprak kımıldamasa da/malını satamasa da) fiyatını yükseltmek zorunda kalır. ÜFE yükselir. TÜFE’nin önüne geçer. Buna “maliyet enflasyonu” denir. ÜFE ile TÜFE yarışıyor ÜFE yükselince (maliyet artışına dayalı olarak toptancı fiyatlar artınca), TÜFE’nin önüne geçince, ÜFE ile TÜFE çizgisi arasındaki makas açılır. (Aşağıdaki tabloda mavi ve kırmızı çizgilere bakınız.) Fakat makas uzun süre açık kalamaz. Bir süre sonra (parası olsa da, olmasa da) tüketici, mal ve hizmetleri yüksek fiyatla satın almaya mecbur kalır. TÜFE de (tüketici fiyatları/perakende fiyatlar) yükselir. Tüketici enflasyonun altında ezilmeye başlar. Bundan önce bu böyle oldu. Önümüzdeki günlerde de böyle olacak. - 2005 yılı ocak-mart ayında ÜFE yukarıda (toptancının fiyat artışı perakende fiyatların üzerinde) idi. Toptan fiyatlar ile perakende fiyatlar arasındaki makas açılmıştı. - 2005 Mayıs’ından 2006 Mayıs’ına kadar TÜFE (tüketici fiyatları) ÜFE’nin (toptancı fiyatlarının) üzerine çıktı. Perakende fiyat artışlarının hızı toptan fiyat artışlardan daha fazla oldu. Herkes kaybediyor - 2006 Haziran ayı ile 2007 Ocak ayı arasında ÜFE tekrar TÜFE’nin üzerine çıktı. Makas açıldı. - 2007 Şubat ayında halkımız para harcamaya başladı. TÜFE arttı. - 2008 yılının mart ayından sonra ÜFE (toptancı fiyatları) tekrar artışa geçti. Tüketicinin parası bittiği için tüketici para harcamayı kesti. TÜFE artışı ÜFE’nin gerisinde kaldı. İşte bu nedenle, yıllık ÜFE (toptan fiyat) artışı temmuz ayı sonunda yüzde 18.41 oldu. Yıllık yüzde 12.06 olan TÜFE (perakende fiyat) artışının üzerine çıktı. Üretici şu günlerde mal satamadığı halde, üretim girdilerinin fiyat artışı sonucu maliyetlerdeki yükselmeye bağlı olarak ürettiği malın toptan fiyatını yükseltmek zorunda. Hammadde fiyatları, petrole bağlı enerji fiyatları, elektrik fiyatı artışı sürüyor. Üretici fiyatını aşağıya indiremeyeceğine göre, önümüzdeki dönemde tüketici fiyatları da (perakende fiyatlar) arayı kapatacak hızda yükselecek. Bu kaçınılmaz bir durum. Başka anlatımıyla, önümüzdeki günlerde tüketici için enflasyon daha ciddi sorun olacak... Tüketici enflasyonu (en az) ÜFE ile TÜFE arasındaki makas kapanıncaya kadar devam edecek.

YAZAN : Güngör Uras