Salep olarak da bilinen Anadolu orkidesi, bir salep türüdür. Çok yıllık, iki yumrulu, otsu bir bitki olan Anadolu orkidesi, düşük rakımda yayılış gösterir. Kalkerli topraklarda, pırnal, çobançırası ve çaltı diplerinde ya da aynı yerlerde açık arazide kendiliğinden yetişir. İri, uzun, ucu sivri, üzeri lekeli, dört ya da beş yaprağın arasından, iki yaprağa sarılı mor ya da yeşil bir sürgün çıkar. Mor sürgünün çiçeği mor; yeşil gövdenin çiçekleri beyazdır. 20 ya da 25 cm boyundaki bu ince, silindirik gövde, belirli aralıklarla çok küçük, yapraksız sekiz civarında dala ayrılır ve çiçekler bunların ucunda açar. Çiçeği üç parçadan oluşur: İkisi kulak şeklinde yandadır. Ortadaki parçadan bir dudakçık sarkar. Çiçeğin bu parçası, lekeli olup diğer bölümlerden büyüktür. Dudakçığın arka kısmından da bir parça ters yönde uzar ve mahmuz denilen uzun bir çıkıntı meydana getirir. Çiçeğin tümü, kimine göre kurt başına, kimine göre de tavşan başına benzer. Tavşana benzetenler fazla olmuş ki bitkinin yöresel adı “tavşan topuğu”dur. Kökünde iki yumrusu vardır. Eski insanlar bunları koçyumurtasına benzetmişler. Yunancada “orchis”, haya yani erbezi torbası demektir. Arapçada da “tilki testisleri” anlamına geliyormuş.
Yumruları sökülüp yıkanır. Bez torbaya konmuş taze çökelekten sızan, sarı suyla pişirilir ve serilip kurutulur. Salep yumrusundan elde edilen un, kışın sıcak sütle karıştırılarak içilince insanın içini ısıtır; göğsü yumuşatır, öksürük ve bronşitte faydalıdır. Yazın ise dondurmanın hammaddesi olur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder