16 Aralık 2014 Salı

11 Aralık 2014 Perşembe

Op-Amp'lar |




Op-amplar, kısaca çok yüksek kazançlı fark yükselticileri olarak tanımlanabilir. Op-amplar, akım ve gerim kazancı sağlayan devreler olup, güç kazancı ya da empedans dönüştürme de yapabilirler.Op-ampın çok geniş bir kullanım alanı olduğunu ve nerelerde kullanıldığına yazımızın birinci bölümünde yer vermiştik. Bütün bu özelliklere dayanarak temel devre elemanı olarak nitelendirebileceğimiz op-amp'ı şimdi daha detaylı ele alalım.



Op-Amp'ın İdeal Karakteristiği

Op-ampın iki girişi ve bir çıkışı bulunur.
Düşük frekanslarda kazanç genelde büyüktür.
Giriş akımları ise çok düşüktür.
Bir op-ampın giriş empedansı sonsuz, çıkış empedansı ise  sıfırdır.
Açık devre diferansiyel kazancı sonsuzdur.
Bant genişliği sonsuzdur.

  

 
►İlginizi çekebilir:PID denetleyiciler


 Diferansiyel Ve Ortak Mod Sinyalleri;

İki bağımsız giriş sinyali vardır, (V1 ve V2)
Diferansiyel mod giriş sinyali (Vid), Vid=V2-V1
Ortak mod giriş sinyali (Vicm), Vicm=(V1+V2)/2

Tersleyen (Eviren, Inverting) Op-Amp'lar


Harici bileşenler, R1 ve R2
Çıkış, eviren giriş ile geri beslenir.
Giriş sinyali, eviren terminalden uygulanır.
İdeal op-amplarda kısa devre oluşturmak için, açık çevrim kazancı sonsuz olmalıdır.
Kapalı devre kazancı, G=Vo/Vi=-R2/R1
Sonsuz diferansiyel kazanç, V2-V1=Vo/A=0
Çıkış empedansı, Vo=V1-i1-R2=-Vi(R2/R1)
Sonsuz giriş empedansı, i2=i1=0
Giriş ve çıkış sinyalleri faz dışı olduğunda gerilim kazancı negatiftir.
Giriş empedansı, Ri=Vi(Vi/R1)=R1
Kapalı çevrim empedansı yüksek olduğunda, R1 çok büyük olmalıdır.
Genelde eviren op-amplar, düşük giriş empedansında zarar görür.
Çıkış empedansı, Ro=0’dır.
Gerim kazancı, Avo=-R2/R1



 

 

Terslemeyen (Evirmeyen, Noninverting) Op-Amp


Harici elemanlar R1 ve R2’dir.
Çıkış, eviren giriş terminali ile geri beslenmiştir.
Giriş sinyali, evirmeyen terminale uygulanmıştır.
Kapalı çevrim kazancı, G=Vo/Vi=1+(R2/R1)
Sonsuz diferansiyel kazanç, V(+)-V(-)=Vo/A=0
Sonsuz giriş empedansı, i2=i1=V(-)/R1
Çıkış empedansı, Vo=V(-)+i1.R2=Vi(1+R1/R2)
Giriş empedansı, Ri=sonsuzdur.
Gerilim kazancı, Avo=1+R2/R1’dir.



Gerilim İzleyici Op-Amp


Gerilim izleyici op-ampın eşdeğer devre modelinde;

Giriş direnci, Ri=sonsuzdur.
Çıkış direnci, Ro=0’dır.
Gerilim kazancı, 1’dir.
Kaynak ve yük ne olursa olsun kapalı çevrim kazancı vardır.


 

 ►İlginizi çekebilir: DC DC Converter | Buck Converter


Gerilim izleyici op-amplar  genellikle kaynak ile yüksek veya düşük empedanslı yüklerin bağlantılarını sağlamak için kullanılır.
 

Temel Fark Alıcı Op-amp (Difference Amplifier)



 
 
İdeal fark alıcı op-amplarda;

Fark giriş sinyali için yanıt, Vid
Ortak mod giriş sinyali cevabı, Vicm
Vo=Ad.Vid+Acm.Vicm
(Ad:fark kazancı, Acm:ortak mod kazancı)

Ortak mod çıkış oranı(CMRR), CMRR=20log|Ad|/|Acm|
Fark  giriş direnci, Rid=2R1 (Burada Rid değerini arttıtmak için, büyük değerli R1 direnci kullanmak gerekebilir.)
Ortak mod kazancı sıfırdır.
Giriş empedansı sonsuzdur.
Çıkış empedansı sıfırdır.
 

 

İntegral ve Türev Alıcı Op-Amp (Integrators  and Differentiators  Amplifier)



 
İntegral demek eğrinin altında kalan alan demektir. İntegral alıcı op-amp girişe uygulanan bir sinyalin integralini alır.

Eviren op-amptaki R1 ve R2 elemanları ile Z1 ve Z2 elemanlarının yer değiştirdiğini düşünelim.
Kapalı çevrim transfer fonksiyonu;
Vo(s)/Vi(s)=-Z2(s)/Z1(S). Burada faz girişi sinüzoidal olduğunda (s) yerine (jw) yazılarak değerlendirilir.
Eviren integral alıcı op-ampın analizi zaman ve frekans etki alanı olmak üzere 2 şekilde yapılır.

Paralel Geri Besleme Direnci İle İntegral Alıcı Op-amp;

 
Kapalı çevrim kazancı(AC gerilim için), -1/(jwRf+R/Rf)
Kapalı çevrim kazancı(DC gerilim için), -Rf/R
Kapalı çevrim kazancı(yüksek frekansta), (w>>1/RfC)~ -1/jwRC
Geri besleme için büyük direnç değerleri kullanılmalıdır.


Türev Alıcı Op-Amp




 
Zaman etki alanına göre analiz;
 İ=C[dVi(t)/d(t)] ,  Vo(t)=-RC[dV(t)/d(t)]


Frekans etki alanına göre analiz;
[Vo(jw)/Vt(jw)]=-Z2/Z1=-jwRC,  |Vo|/|Vi|=wRC

Seri Bağlı Direnç İle Türev Alıcı Op-amp;


Kapalı çevrim kazancı, -jwRC/(1+jwRfC)
Kapalı çevrim kazancı (sonsuz frekansta), -R/Rf
Kapalı çevrim kazancı (düşük  frekansta), -jwRC
Köşe frekansında(3 dB), 1/RfC'dir.



KAYNAK:

►Operationel Amplifiers: Theory and Practice